Kada se govori o košarkaškim legendama koje su oblikovale jugoslovensku i srpsku košarku, ime Ranka Žeravice zauzima posebno mesto. Rođen 17. novembra 1929. godine u Dragutinovu (danas Novom Miloševu), a umro 29. oktobra 2015. godine u Beogradu, ovaj čovek je svojim radom stvorio temelj na kome počiva slava naše košarke.

Početci u teškim vremenima

Žeravičina priča je priča o prevazilaženju životnih nedaća kroz košarku. Te 1945. u svom rodnom selu Dragutinovu, nadomak Kikinde, pre je mogao sresti Svetog Petra, a ne košarkašku loptu. Njegov otac Milorad bio je u zatvoru kao “kulak”, a porodica je bila sistematski opljačkana od strane lokalnih komunističkih rukovodilaca. U takvim okolnostima, košarka se pojavila kao spas – zahvaljujući oficiru KNOJ-a nadimka “Gibanica”, koji je u selo došao u šinjelu, pod oružjem i sa košarkaškom loptom u torbi.

Trenerskim poslom počeo da se bavi početkom 50-ih, u vreme kada je završavao igračku karijeru. Putovanje do Beograda bilo je put u nepoznato – mladić iz sela koji je maštao o studijama tehnike u Pragu, ali je završio na Rudarskom fakultetu jer je bio označen kao “dete narodnog neprijatelja”.

Reprezentativni uspesi – zlatno doba

Žeravičina karijera selektora jugoslovenske reprezentacije započela je 1965. godine, kada od 1960. do 1965. bio je pomoćnik selektoru Aleksandru Nikoliću, a prvi trener reprezentacije Jugoslavije postao je 1965. godine. To je bio početak ere koja će ući u istoriju svetske košarke.

Uspesi su se nizali jedan za drugim. Sa „plavima” je osvojio Svetsko prvenstvo 1970 u Ljubljani, što je bio kruni njegovih dosadašnjih nastojanja. Ali vrhunac je stigao deset godina kasnije. Njegov najveći uspeh došao je 1980. kada je Žeravica vodio jugoslovensku reprezentaciju ka zlatnoj medalji na Olimpijskim igrama u Moskvi. Dok se domom sportova “Lužniki” orila himna “Hej, Sloveni”, Ranko je već smišljao plan prvog treninga po povratku u zemlju.

Ta olimpijska zlata ostala je jedina olimpijska zlatna medalja za ovaj region do danas, što dodatno povećava značaj Žeravičinog doprinosa košarci.

Crno-bela priča – izgradnja dinastije

Možda je najveći deo Žeravičine trenerske zaostavštine vezan za rad u Partizanu. Paralelno sa radom u reprezentaciji, Žeravica je presudno uticao na veliki „bum” Partizana početkom 70-ih godina, kada je selektirao tim predvođen Dalipagićem i Kićanovićem.

Naša kuća bila je bunker za buduće igrače Partizana, Ranko je te godine udario temelj crno-belih, sećala se njegova supruga Zagorka. Doveo je Kiću (Dragan Kićanović), Dragan Todorić se 24 sata skrivao u njihovom stanu jer mu je Zvezda bila za petama. Onda i Milenko Savović, čiji su roditelji bili zvezdaši, na kraju i Jadran Vujačić.

Rezultat tog rada bio je spektakularan. U sezoni 1977-78, Partizan je imao prosek od 110,5 poena po utakmici, što govori o napadačkom stilu koji je Žeravica implementirao. Taj stil košarke kulminirao je 21. marta 1978. nezaboravnim finalom Kupa Koraća u Banja Luci, gde je Partizan pobedio Bosnu Sarajevo 117-110 posle produžetka, sa Dalipagićem koji je postigao 48 poena i Kićanovićem sa 33.

Između dve vatre – Zvezda i Partizan

Žeravičina karijera imala je i kontroverzne momente. Učinio je Ranko Žeravica mnogo i za košarkašku publiku Partizana, ali mu u klubu nisu oprostili jednu stvar – prelazak u Crvenu zvezdu 1980. godine. Na kraju taj isti Partizan zamerio je Ranku što je otišao u Zvezdu. I to su mu najviše zamerili isti oni koji su nešto kasnije u Partizan doveli Moku Slavnića, odnosno Laleta Lučića.

U Crvenoj zvezdi je vodio tim tokom 1980-ih sa talentovanom postavom predvođenom plejemejkerom Zoranom Radovićem. Period od 1980. do 1986. godine u Zvezdi pokazao je da je Žeravica bio iznad klupskih podela – bio je trener koji je poštovao košarku pre svega.

Međunarodna karijera

Žeravičina reputacija prevazilazila je granice. Od 1974. do 1976. bio je trener Barselone, što je bilo značajno priznanje za jugoslovenskog trenera. Kasnije je bio selektor reprezentacije Argentine od 1978. do 1980. godine, pokazujući svoju sposobnost rada sa različitim košarkaškim kulturama.

Priznanja i nasleđe

FIBA je 12. septembra 2007. godine uvrstila Ranka Žeravicu u Kuću slavnih FIBE u Alkobendasu u Španiji. Od 10. februara 2016. godine, Hala Sportova “Novi Beograd” nosi ime Ranka Žeravice, što je simboličko prizavanje njegovog doprinosa srpskoj košarci.

Danas se u Novom Miloševu nalazi muzej posvećen Žeravici, gde se čuva sećanje na velikog trenera. Međutim, postojanje tenzija između porodice Žeravica i Partizana govori o tome da nisu svi aspekti njegove zaostavštine u potpunosti priznati. Zagorka Žeravica je istakla da je molila Partizan da pošalje predmete i fotografije za Muzej, ali se nisu udostojili ni odgovora.

Zaključak

Ranko Žeravica bio je više od trenera – bio je arhitekta jugoslovenske košarkaške veličine. Kroz rad sa reprezentacijom stvorio je generacije koje su dominirале svetskom košarkom, a kroz rad u klubovima, posebno Partizanu, postavio je temelje za dugoročan uspeh. Njegova zaostavština u crno-belom dresu nije samo u trofeјima, već u filozofiji košarke koju je usadio generacijama igrača.

Košarka je Ranku bila sve u životu, njoj je dao sve a ona mu je uzvratila stostruko. Ta strastvena predanost košarci ostaće večno upisana u istoriju sporta koji je voleo iznad svega.